The Mob Goes Wild

Η οικονομική κρίση καλά κρατεί. Αισίως διανύουμε τον πέμπτο χρόνο της ύφεσης, με την κυβέρνηση να ευαγγελίζεται καλύτερες μέρες και τη νεολαία να αναρωτιέται εάν έτσι θα είναι η ζωή από εδώ και πέρα. Μια νεολαία που αδυνατεί να ονειρευτεί και να σχεδιάσει το μέλλον της. Πέραν της απαισιοδοξίας και της κατήφειας, καταγράφεται μια εξίσου σημαντική και ανησυχητική εξέλιξη στην ελληνική κοινωνία. 

Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό εξωτερικής μετανάστευσης μέσα στην Ε.Ε. 

Μια εξέλιξη που διαμορφώνεται ως αναγκαστική και εκβιαστική επιλογή, εξωθώντας τη νεολαία σε αναζήτηση εργασίας και αποδεκτού επιπέδου ζωής «εκτός των τειχών», με πολλαπλές αρνητικές επιπτώσεις για την χώρα. Επιστημονικό και καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό ανοίγει τα φτερά του για την Εσπερία. 

Κυριαρχεί αίσθημα πικρίας για τη χώρα που δεν καταφέρνει να «κρατήσει τα παιδιά» της -- για την «οικογένεια» που ανοίγει την πόρτα και δείχνει την έξοδο στα νιάτα της, με τους κυβερνώντες να παραμυθιάζονται και να αυθυποβάλλονται για τους τελεολογικούς τους μονόδρομους. Όσοι νέοι παραμένουν στην ημεδαπή αναζητούν απεγνωσμένα κάποια δουλειά απεμπολώντας δικαιώματα, αξιοπρέπεια και οράματα. Αντιμετωπίζουν τον αναφυόμενο εργασιακό Μεσαίωνα, την απαξίωση των γνώσεων τους, την αδιαφορία για τα συναισθήματά τους, τον τρόμο και την μισαλλοδοξία που «σπέρνεται» στην αγορά εργασίας.

Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω διαπιστώσεις, μια εμπειρική μελέτη στοχεύει να αναδείξει πτυχές του προβλήματος και να εξάγει συμπεράσματα για το πώς αντιμετωπίζουν οι νέοι την εργασία τους στα «χρόνια της κρίσης». Ως εκ τούτου, διερευνήθηκε η επίδραση της οικονομικής κρίσης στο συναίσθημα της οργανωσιακής δέσμευσης των νέων εργαζομένων. 

Η οργανωσιακή δέσμευση είναι η δέσμευση σε έναν συγκεκριμένο οργανισμό, στους στόχους και στις επιδιώξεις του, στις στρατηγικές, πολιτικές και διαδικασίες της διοίκησής του. Δύο από τις κύριες πτυχές της δέσμευσης που απασχόλησαν την έρευνα είναι η θυμική δέσμευση, δηλαδή η συναισθηματική πρόσδεση, ταύτιση και εμπλοκή σε ένα οργανισμό («ο εργαζόμενος θέλει να παραμένει στον οργανισμό») και η δέσμευση λόγω συνέχειας, δηλαδή, τα κέρδη και οι ζημίες που υπάρχουν εάν φύγει ή μείνει ο εργαζόμενος στον οργανισμό («ο εργαζόμενος αναγκάζεται να παραμένει στον οργανισμό»).

Η οικονομική κρίση έχει αρνητικά αποτελέσματα στις εργασιακές στάσεις και συμπεριφορές των ανθρώπων και μειώνει τη συναισθηματική ταύτισή τους με τον χώρο εργασίας. Από την άλλη, η δέσμευση λόγω συνέχειας αφορά στις «παράπλευρες απώλειες» του εργαζόμενου και στις προσωπικές θυσίες που έχει από την απόφασή του να φύγει από τη δουλειά. Αυτό σημαίνει ότι η οικονομική κρίση αυξάνει τη δέσμευση λόγω συνέχειας, γιατί η αγορά εργασίας, με τις ελάχιστες προοπτικές απασχόλησης, οδηγεί σε εργασιακό τέλμα τους νέους.

Για την απόδειξη των παραπάνω, διεξήχθη εμπειρική ποσοτική έρευνα σε δύο δείγματα εργαζομένων από τον ιδιωτικό τομέα: το πρώτο 882 άτομα (2004-2007) και το δεύτερο είναι 1.023 άτομα (2011-2012). 

Η έρευνα χρησιμοποίησε στοιχεία που συλλέχθηκαν κατά την προηγούμενη δεκαετία και παρουσιάστηκαν σε επιστημονικά περιοδικά του εξωτερικού (Journal of Vocational Behavior, International Journal of Cross-Cultural Management, International Public Management Journalκ.ά.) και στο σύνολό τους συγκεντρωθεί σε έναν τόμο (The committed workforce, επιμ. Yannis Markovits Cambridge Scholars Publishing, 2012). Τα δεδομένα της τρέχουσας δεκαετίας, μαζί με εκείνα της προηγούμενης είναι υπό αξιολόγηση στην ολοκληρωμένη τους μορφή (μεθοδολογία, στατιστικές αναλύσεις, αποτελέσματα, κ.λπ.) στο European Management Journal. 

Η ανάλυση των δεδομένων για τους νέους εργαζόμενους, όσοι και όσες είναι μεταξύ 20 και 30 χρονών (787 άτομα) έδειξε ότι η επιδείνωση της κοινωνικής, οικονομικής και εργασιακής κατάστασής τους έχει αρνητικές επιδράσεις στις εργασιακές συμπεριφορές τους. 

Συγκεκριμένα, από την έρευνα προέκυψε ότι η θυμική δέσμευση μειώνεται, καθώς τα συναισθήματα ταύτισης και εμπλοκής των εργαζομένων τσακίζονται από τα αρνητικά εργασιακά και κοινωνικά βιώματα. Από την άλλη όμως, η δέσμευση λόγω συνέχειας αυξάνεται, αντικατοπτρίζοντας την παγίδευση των εργασιακών συμπεριφορών και συναισθημάτων. Ο νέος εξωθείται να λειτουργήσει υπολογιστικά και βραχυπρόθεσμα, ερχόμενος σε αντίθεση με τις αναμενόμενες συμπεριφορές της ηλικίας του -- επιλογές που πρέπει να λαμβάνονται αξιοποιώντας κατά βάση τη διαίσθηση και τον οραματισμό. Τα παραπάνω αποτελέσματα είναι πολύ σημαντικά γιατί εξήχθησαν από νέους που εργάζονται. Όσοι και όσες απάντησαν στις δύο χρονικές περιόδους εργάζονταν σε κάποια επιχείρηση. 

Με άλλα λόγια, η επιδείνωση των εργασιακών συμπεριφορών κατά τη διάρκεια της κρίσης εμφανίζεται ξεκάθαρα σε άτομα που, έστω υπό τις παρούσες συνθήκες (6 στους 10 νέους είναι σήμερα άνεργοι), καταφέρνουν να έχουν μια εργασία σε αντίθεση με την πλειοψηφία των νέων που δεν το πετυχαίνουν.

Οι οικονομικές επιλογές της κυβέρνησης στοχεύουν, μεταξύ άλλων, στον απομονωτισμό, την ιδιοτέλεια, τον ατομικισμό και τον κοινωνικό αυτοματισμό των νέων. Η παγίωσή τους οδηγεί στην κυριαρχία του «οικονομικού-ορθολογικού» ανθρώπου -- στην κυριαρχία του «ανθρώπου-κτήνους». 

Η νεολαία, οι νέοι εργαζόμενοι, μέσα από την αντίσταση και τους διαρκείς αγώνες και συγκρούσεις, οφείλουν να διεκδικήσουν την ανάπτυξη των θετικών συναισθημάτων τους και την κατάκτηση των εργασιακών επιλογών και οραμάτων τους. Όσο βουλιάζουμε στην κρίση, τόσο οι νέοι θα εγκλωβίζονται εργασιακά, συνθλίβοντας τα θετικά τους συναισθήματα. 

Η εργασία αντί να «απελευθερώνει» τα ανθρώπινα συναισθήματα και να δημιουργεί συνεργατικές και κοινωνικές συμπεριφορές, θα φυλακίζει το μυαλό και την ψυχή του ανθρώπου. Στο χέρι μας είναι να αποτρέψουμε αυτή την εξέλιξη. 

Στο χέρι των νέων είναι να βρουν και να αναδείξουν το εργασιακό περιβάλλον του μέλλοντος, την εργασία που τους κάνει να ονειρεύονται και να σχεδιάζουν, την κοινωνία όπου το «μαζί» παραμερίζει το «μόνος».