Τετάρτη 6 Μαρτίου 2013

Η κοινοτοπία της διαφθοράς

Posted on Μαρτίου 06, 2013 by ΣΠΙΘΑΣ

"Μαζί με τον δημόσιο χώρο, 
καταβαραθρώνεται και η δημόσια ηθική.

Οπως οι πολίτες έτσι και οι πολιτικοί 
τείνουν να μεταμορφώνονται 
σε ακόρεστους λύκους."



Αν μέχρι τώρα μπορούσαμε να πιστεύουμε πως μόνον η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα, καλούμαστε σήμερα να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι ακόμη και η «σχετική» δημοκρατική εξουσία δεν μπορεί παρά να διαφθείρει, έστω σχετικά

Του Κωνσταντίνου Τσουκαλά


Η πολιτική διαφθορά δεν αποτελεί πλέον «είδηση». Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, όλο και περισσότεροι πολιτικοί ηγέτες σε όλον τον κόσμο φέρονται ως αναμεμειγμένοι σε ιδιοτελείς συναλλαγές. Ετσι, για την ευρεία κοινή γνώμη, το «τεκμήριο εντιμότητας» των πολιτικών δεν ισχύει πια, ούτε καν ως μαχητό. 

Ακόμα και εάν δεν μπορεί, φυσικά, να «είναι όλοι ίδιοι», όπως το θέλει η λαϊκή μούσα, το βάρος της αποδείξεως φαίνεται να αντιστρέφεται. Ολοι εμφανίζονται ηθικά ύποπτοι μέχρις να πείσουν για το αντίθετο. Τα γεγονότα μιλάν άλλωστε από μόνα τους. 

Για να περιοριστούμε στις ανεπτυγμένες χώρες, δεν είναι τυχαίο ότι ο βασιλικός σύζυγος των Κάτω Χωρών, ο Μπους, ο Ράμσφελντ, ο Τσένεϊ, ο Πούτιν, ο Γέλτσιν, ο Κολ, ο Σρέντερ, οι στενοί συνεργάτες της Ανγκελα Μέρκελ, ο Μπλερ, ο Κάμερον, ο Ζισκάρ, ο Σιράκ, ο Μπερεγκοβουά, ο Σαρκοζί, ο Παπανδρέου, ο Ραχόι, ο Μπερλουσκόνι, ο Κράξι, η βασιλική οικογένεια της Ισπανίας, ακόμη και το περιβάλλον της Αυτού Αγιότητος του Πάπα της Ρώμης κατηγορήθηκαν για αντιδεοντολογική και ιδιοτελή κατάχρηση ή «αξιοποίηση» της εξουσίας τους. 

Ευλόγως λοιπόν, η εμπιστοσύνη των λαών στους αιρετούς, κληρονομικούς ή πνευματικούς «εκπροσώπους» τους κλονίζεται. Ομως, ακόμα και αν εξοργίζει, η συρροή των σκανδάλων δεν εκπλήσσει. Ως ενδημική πλέον, η πολιτική διαφθορά εμφανίζεται κοινότοπη.

Ομως, οι «ηθικές κρίσεις» δεν πέφτουν από τον ουρανό.

Αν μέχρι τώρα μπορούσαμε να πιστεύουμε πως μόνον η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα, καλούμαστε σήμερα να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι ακόμη και η «σχετική» δημοκρατική εξουσία δεν μπορεί παρά να διαφθείρει, έστω σχετικά. 

Η διάχυση του «ιού» στα ανώτατα κλιμάκια της πολιτικής εξουσίας είναι λοιπόν βαθύτατα ανησυχητική, όχι μόνο στο επίπεδο των αξιών αλλά και στο επίπεδο της λειτουργίας της δημοκρατίας. 

Δεν είναι τυχαίο ότι σε όλα τα διεθνή fora, συμπεριλαμβανομένου και του ΟΗΕ, το πρόβλημα αυτό βρίσκεται πια στο επίκεντρο της προσοχής. Η πολιτική διαφθορά δεν συνιστά πλέον μόνον ευκαιριακή έκφραση ατομικής παραβατικότητας, αλλά οικουμενικής εμβέλειας φαινόμενο που αντανακλά στο σύνολο των κοινωνικών σχέσεων και συμπεριφορών. 

Ανεξάρτητα από το εάν η αποσύνθεση αρχίζει από το κεφάλι ή απλώς καταλήγει σε αυτό, η ιδιοτελής αξιοποίηση δημόσιων εξουσιών συνιστά πλέον καθημερινή πρακτική.

Το ζήτημα είναι προφανώς εξαιρετικά σύνθετο. Από τη μια μεριά, θα πρέπει να αναφερθεί κανείς στις μεταλλαγές της καθημερινής λειτουργίας του αντιπροσωπευτικού πολιτικού συστήματος. Ετσι, είναι γεγονός ότι εδώ και πολλά χρόνια το επάγγελμα του πολιτικού δεν μονοπωλείται πια από «προεστούς» της άρχουσας τάξης που διέθεταν ίδιους πόρους με στόχο είτε να «προσφέρουν υπηρεσίες» είτε να ικανοποιήσουν τις προσωπικές φιλοδοξίες τους. Και ταυτόχρονα, το αντικειμενικό οικονομικό κόστος του πολιτικού ανταγωνισμού αυξάνεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Ετσι, η αναπαραγωγή του πολιτικού συστήματος βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πρωτόγνωρο «δομικό» οικονομικό έλλειμμα. Ο «υγιής» πολιτικός ανταγωνισμός προϋποθέτει μια συνεχή εισροή δημόσιων ή ιδιωτικών «πόρων». Η καθημερινή επιβίωση όλων των πολιτικών φορέων (ατόμων και κομμάτων) εξαρτάται από αόρατες συνήθως ενέσεις «πολιτικού χρήματος».

Από την άλλη μεριά, θα πρέπει επίσης να υπογραμμιστεί ότι, σε όλες τις χώρες, οι δημόσιες δαπάνες αντιπροσωπεύουν κάτι ανάμεσα στο 25% και το 60% του ΑΕΠ.  

Το κράτος δεν είναι μόνο ο μεγαλύτερος εργοδότης. Είναι επίσης και ο μαζικότερος καταναλωτής αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται στον ιδιωτικό τομέα, ο σημαντικότερος επενδυτής και ο μεγαλύτερος πελάτης. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, η δημόσια συμμετοχή στο αγοραίο παίγνιο δεν παύει σε καμία στιγμή να παραμένει συνεχής και ενεργή. 

Και έτσι, η διαπραγμάτευση και η «διαπλοκή» ανάμεσα στα ιδιωτικά και στα δημόσια συμφέροντα είναι αναπόφευκτες. 

Βέβαια, οι σχέσεις ανάμεσα στο Κράτος και στους «πελάτες» του οφείλουν να υπακούουν σε αυστηρά κριτήρια. Αλλά οι δυνατότητες αυθαίρετων και μεροληπτικών αποφάσεων παραμένουν άπειρες. Στο μέτρο που η πολιτική εξουσία διατηρεί «διακριτικές ευχέρειες», η «διαφάνεια» δεν μπορεί να είναι παρά σχετική. 

Την ίδια στιγμή που η κίνηση του χρήματος είναι υπέρποτε ανεξέλεγκτη, τα μύχια κίνητρα των αποφασιζόντων παραμένουν ανεξιχνίαστα.